Pazar, 25 Haziran 2006 10:37
Yedek Parça Tedarik Zincirinde Tsunami Etkisi
Tedarik zinciri genel olarak ihtiyaç duyulan ürünlerin son kullanıcılara ulaştırılması için gerekli olan tüm sıralı işlemler olarak tanımlanır. Bundan dolayı yedek parça tedarik zinciri de parçaya ihtiyacı olan son kullanıcıdan başlar ve yetkili servis, distribütör, ana üretici, parça üreticisi ve hammadde üreticisi ile devam eder. Zincir içerisinde biraz önce sıraladıklarımızdan hariç olmak üzere irili ufaklı çeşitli aracılar da bulunur. Tedarik zinciri içerisinde yedek parça depoları ve malların hareketini sağlayan nakliyeciler ve kargo şirketleri bulunur. Yedek parça tedarik zinciri yönetiminin temelinde son kullanıcının ihtiyacını en kısa sürede karşılarken sistemdeki stok seviyesini de olabildiğince düşürmek yatmaktadır. Bundan dolayı tedarik zincirinin halkalarını oluşturan her seviyedeki oyuncu genellikle asıl stoklarının yanında bir de emniyet stoku bulundurur. Müşteri hizmet seviyesini bir başka deyişle bulunabilirlik seviyesini arttırmaya çabalayan tedarik zinciri üyeleri stok ihtiyaçlarını belirlemek için çeşitli bilgisayar yazılımları kullanırlar. Piyasada kullanıma sunulan yazılımların çoğu güncel talebi yakalayabilmek için üstsel düzeltme (exponential smoothing) metodunu kullanırlar. Pazarda yedek parça için müşteri talebi arttığında yetkili servisler tarafından kullanılan yazılım bu artışa paralel olarak hesap ettiği stok siparişlerini distribütöre gönderir. Tedarik zincirindeki işlemler birbirine bağımlı olduğu için siparişi alan distribütör piyasadaki talep artışını dikkate alarak hazırlanmış olan siparişi piyasa verisi olarak kabul eder ve sistemine işler. Böylece piyasadaki artan talebe göre hazırlanmış tüm yetkili servis parça talepleri distribütörde konsolide olur. Distribütör de ana üreticiye siparişini hazırlarken piyasada artan talebe karşılık her bir yetkili servis tarafından arttırılmış taleplerin toplamını bir kez daha arttırır. Böylece piyasadaki talebin çok üzerinde bir talep önce servislerden distribütöre, daha sonra da distribütörden ana üreticiye gider. Tabi bu artış ana üreticide de kalmaz. Oradan da parça ve hammadde üreticilerine artarak yansır. Siparişlerin pazar talebinin üzerinde hazırlanması ile başlayan süreçte siparişlerin katlanarak hammadde üreticisine kadar dalga dalga artarak ulaşmasına TSUNAMİ ETKİSİ adı verilir.
Tedarik zinciri içerisindeki herkes müşterisinin talebini karşılamaya çalışır. Ancak pazarda + %5 oranında bir değişim olduğunda distribütöre gelen talep gerçek talebin 2-4 kat fazlası olur. Pazardaki talep dalgalanmasının dışında farklı sebepler de Tsunami etkisini tetikler. Sebeplerin arasında ilk sıradaki konu insan psikolojisidir. Pazarda bir dalgalanma olduğunda işini iyi yapmak isteyen yedek parçacılar öncelikle sipariş adetlerini arttırır. Tabi pazarda artış olduğunda stok siparişlerini hazırlayan her yedek parçacı aynı şeyi yaptığında istemeden ve bilmeden Tsunami etkisinin oluşmasına sebebiyet verirler.
Tsunami etkisini doğuran bir başka neden de siparişlerin konsolide edilmesidir. Yedek parça kullanan yetkili servisler, distribütörler ve ana üreticiler siparişlerini bir yazılım kullanarak hazırlarlar. Genellikle siparişler haftalık, on beş günlük veya aylık periyotlarda hazırlanır. Eğer yetkili servisler başta olmak üzere diğer oyuncular siparişlerini konsolide etmeye başlarlarsa yani haftalık sipariş hazırlarken on beş günlüğe veya aylık periyotlarda sipariş hazırlamaya başlarlarsa gerçek müşteri talebinin sisteme yansıtılmasını engellerler. Burada en büyük risk siparişlerin aylık periyotlarda konsolide edilmesi ile oluşur.
Tsunami etkisi yaratan diğer bir etki de fiyatlardaki dalgalanmalardır. Distribütör yedek parça fiyatlarında indirim yaptığında yetkili servisler gerçekte ihtiyaç duyduklarının üzerinde bir yedek parça siparişi verirler. Bir başka deyişle yetkili servisler ileride kullanacağı parçayı ucuz diye alır ve bu günden stoklar. Bu durumda indirimin yapıldığı dönemde distribütörün satışları artar, ancak promosyon dönemi bittiğinde satışlar düşer. Satışlardaki yükselme distribütörün sistemine öncelikle artış olarak yansır. Bu artışa göre hazırlanan siparişler distribütöre ulaştığında ise pazarda promosyon döneminde satılan yedek parçalar satıldığı için distribütörün stoku artar. Stoku artan distribütör stokunu eritmek için tekrar bir kampanya yapar ve bunun sonucunda Tsunami etkisi daha da artar. Tabi bu arada distribütörün ve ana üreticinin de stok seviyesi sürekli olarak artar.
Tedarik zinciri içerisindeki distribütörler bazı durumlarda yetkili servislere istedikleri adette parça sevk etmezler veya edemezler. Bu durumda yetkili servisler de ihtiyacı olan adette parça alabilmek için sipariş adetlerini arttırırlar. Bu gibi durumlarda da siparişler gerçek ihtiyacın üzerinde oluşacağı için Tsunami etkisi oluşur.
Tsunami etkisini azaltmak için öncelikle tedarik zinciri içerisindeki herkesin konu hakkında bilgilendirilmesi gerekir. Verdiği hatalı siparişin nelere sebebiyet vereceğini bilen tedarik zinciri üyeleri daha dikkatli olur. Daha sonra da aşağıdaki konulara dikkat edilerek tedarik zinciri Tsunami etkisi oluşturmadan daha verimli bir hale getirilebilir.
Distribütörün Stoklarını Şeffaflaştırması:
Distribütör yetkili servislerine stoklarını ve yolda gelen parça bilgilerini göstererek yetkili servislerin spekülatif tutum içerisine girmesini önlemelidir.
Distribütör yetkili servislerine stoklarını ve yolda gelen parça bilgilerini göstererek yetkili servislerin spekülatif tutum içerisine girmesini önlemelidir.
Sipariş alma ve proses süresinin kısaltılması:
Sipariş alma ve siparişin proses edilmesi ile ilgili işlemlerin kısaltılması ve kolaylaştırılması ile tedarik zinciri üyelerinin sipariş hazırlamak için geçirdikleri süre kısaltılmalıdır. Böylece yedek parçacıların sipariş hazırlamak veya parça sorgulamak için bilgisayar karşısında geçirecekleri süre kısaltılmalı ve sık aralıklarla sipariş vermeleri sağlanmalıdır.
Sipariş alma ve siparişin proses edilmesi ile ilgili işlemlerin kısaltılması ve kolaylaştırılması ile tedarik zinciri üyelerinin sipariş hazırlamak için geçirdikleri süre kısaltılmalıdır. Böylece yedek parçacıların sipariş hazırlamak veya parça sorgulamak için bilgisayar karşısında geçirecekleri süre kısaltılmalı ve sık aralıklarla sipariş vermeleri sağlanmalıdır.
Sipariş Adetlerinin Düşürülmesi:
Otomotiv sektöründe teorik olarak yetkili serviste sıfır stok bulundurulmalıdır. Ancak bunun için çok hızlı ve verimli bir sipariş alma, hazırlama ve dağıtım ağına ihtiyaç olacağı aşikardır. Gerçek hayatta bu noktalardaki kısıtlardan dolayı yetkili servislerde günlük ihtiyacı karşılayacak adetlerde bir çekirdek stok bulundurulması gereklidir. Bu stoktan satılan her parça satıldığı gün vakit geçirilmeden sipariş edilerek yerine konulmalıdır. Böylece tedarik zinciri üyelerinin düşük adetlerde sıklıkla sipariş vermesi sağlanmalıdır.
Otomotiv sektöründe teorik olarak yetkili serviste sıfır stok bulundurulmalıdır. Ancak bunun için çok hızlı ve verimli bir sipariş alma, hazırlama ve dağıtım ağına ihtiyaç olacağı aşikardır. Gerçek hayatta bu noktalardaki kısıtlardan dolayı yetkili servislerde günlük ihtiyacı karşılayacak adetlerde bir çekirdek stok bulundurulması gereklidir. Bu stoktan satılan her parça satıldığı gün vakit geçirilmeden sipariş edilerek yerine konulmalıdır. Böylece tedarik zinciri üyelerinin düşük adetlerde sıklıkla sipariş vermesi sağlanmalıdır.
Günlük Sipariş Kabulü ve Sevkıyatı:
Yetkili servisler min. adetlerdeki bir çekirdek stok ile çalışacaklarından ihtiyaç duyulan her parça sipariş alındığı gün sevk edilmelidir. Yetkili servis ihtiyaç duyduğu parçaları sipariş ettikten sonra en kısa sürede parçayı teslim almalı ve araçları serviste uzun süre bekletmemelidir. Yetkili servis ve distribütör arasındaki sipariş ve teslimat sistemi tedarik zincirinin diğer üyeleri arasında da kurulmalıdır.
Yetkili servisler min. adetlerdeki bir çekirdek stok ile çalışacaklarından ihtiyaç duyulan her parça sipariş alındığı gün sevk edilmelidir. Yetkili servis ihtiyaç duyduğu parçaları sipariş ettikten sonra en kısa sürede parçayı teslim almalı ve araçları serviste uzun süre bekletmemelidir. Yetkili servis ve distribütör arasındaki sipariş ve teslimat sistemi tedarik zincirinin diğer üyeleri arasında da kurulmalıdır.
Yetkili Servislerin Stok İhtiyaçlarının Belirlenmesi:
Yetkili servislerin stoklarında bulundurmaları gereken parça adetlerini tespit etmek için kullanılan sipariş öneri yazılımının algoritmasının çok basit olmalıdır. Karmaşık algoritmalar bayilerin fazla stok taşımasına sebebiyet verebilir.
Yetkili servislerin stokları haftalık olarak bir yazılım desteği ile gözden geçirilmelidir. Stoklarda bulunması gereken parçalar tespit edildikten sonra distribütöre sipariş gönderilmelidir. Bunu müteakiben de satılan parçanın yerine beklemeden hemen satılan adette parça sipariş edilerek stoka konulmalıdır. Yetkili servis ve distribütör arasındaki sipariş ve teslimat sistemi tedarik zincirinin diğer üyeleri arasında da kurulmalıdır.
Yetkili servislerin stoklarında bulundurmaları gereken parça adetlerini tespit etmek için kullanılan sipariş öneri yazılımının algoritmasının çok basit olmalıdır. Karmaşık algoritmalar bayilerin fazla stok taşımasına sebebiyet verebilir.
Yetkili servislerin stokları haftalık olarak bir yazılım desteği ile gözden geçirilmelidir. Stoklarda bulunması gereken parçalar tespit edildikten sonra distribütöre sipariş gönderilmelidir. Bunu müteakiben de satılan parçanın yerine beklemeden hemen satılan adette parça sipariş edilerek stoka konulmalıdır. Yetkili servis ve distribütör arasındaki sipariş ve teslimat sistemi tedarik zincirinin diğer üyeleri arasında da kurulmalıdır.
Stok ve Günlük Siparişlerin Fiyatı:
Yetkili servislerin haftada bir hazırlayıp göndereceği stok siparişi ve günlük vereceği siparişlerin satın alma ücretleri aynı olmalıdır. Farklı ücret uygulamaları öncelikle yetkili servisi haftada bir sipariş vermeye yöneltir. Bu ise Tsunami etkisini tetikler. Diğer yandan yetkili servisler stoklarında olmayan parçalar için müşterilerini bekletmeyi tercih edebilir.Bu da Tsunami etkisine ilave olarak müşteri memnuniyetsizliği de yaratır.
Yetkili servislerin haftada bir hazırlayıp göndereceği stok siparişi ve günlük vereceği siparişlerin satın alma ücretleri aynı olmalıdır. Farklı ücret uygulamaları öncelikle yetkili servisi haftada bir sipariş vermeye yöneltir. Bu ise Tsunami etkisini tetikler. Diğer yandan yetkili servisler stoklarında olmayan parçalar için müşterilerini bekletmeyi tercih edebilir.Bu da Tsunami etkisine ilave olarak müşteri memnuniyetsizliği de yaratır.
Her Yetkili Servis İçin Tek Fiyat Uygulaması:
Distribütörlere aldıkları yedek parça tutarına göre indirimler verilmemelidir. Bu durumda yedek parça satışlarının ilk zamanlarda artacağı aşikardır. Ancak bunun sonrasında hem yetkili servis hem de distribütörün rafında piyasa ihtiyacının üzerinde parça stoku oluşur. Bu uygulamada madalyonun diğer yüzü de yüksek indirim alan yetkili servislerin bir süre sonra yüksek oranda indirim alamayanlara parça satmaya başlamalarıdır. Bu durumda distribütör hem kârını hem de her yetkili servislerine olan eşit mesafesini kaybeder.
Distribütörlere aldıkları yedek parça tutarına göre indirimler verilmemelidir. Bu durumda yedek parça satışlarının ilk zamanlarda artacağı aşikardır. Ancak bunun sonrasında hem yetkili servis hem de distribütörün rafında piyasa ihtiyacının üzerinde parça stoku oluşur. Bu uygulamada madalyonun diğer yüzü de yüksek indirim alan yetkili servislerin bir süre sonra yüksek oranda indirim alamayanlara parça satmaya başlamalarıdır. Bu durumda distribütör hem kârını hem de her yetkili servislerine olan eşit mesafesini kaybeder.
Son Kullanıcıya Satılan Parçaların Kontrol Edilmesi:
Distribütörler yetkili servislerinin son kullanıcılara sattıkları parça adetlerini de kontrol etmelidir. Eğer son kullanıcılara yapılan satışlarda ortalama taleplerin üzerinde bir kullanım tespit edilirse bu konu hızlıca araştırılmalıdır. Eğer satış hatalı bir siparişin sonucu ise bunun önlemini almak mümkün olabilir. Diğer yandan buna benzer satış artışları yetkili servislerin yetkisiz parça satıcılarına veya servislerine yaptıkları toplu satışlar sebebiyle de oluşabilir. Bu durumda yine piyasadaki anlık ihtiyacın üstünde bir satış oluşur. Bunun önlenmesi için distribütörlerin yetkili servislerin yanında yetkisizleri de izliyor olması çok büyük önem taşır.
Yedek parça tedarik zinciri yönetiminin spekülasyonlardan uzaklaşarak uzun vadeli hedefleri de belirleyerek düzenlenmesi gerekir. Yedek parça uygulamaları için mükemmel çalışan bir tedarik zincirinde yetkili servis siparişi son kullanıcıdan alır, siparişini distribütöre gönderir. Distribütörden siparişi alan ana üretici talebi parça üreticisine gönderir. Parça üreticisi de parçayı direkt olarak servise sevk eder. Böylece Tsunami etkisi yaratmadan parça ihtiyaç sahibine ulaştırılır. Tedarik zincirinin başarısını gösteren önemli hususların başında son kullanıcının süreçten olumsuz etkilenmesini önleyerek memnun edilmesi gelmektedir.
Distribütörler yetkili servislerinin son kullanıcılara sattıkları parça adetlerini de kontrol etmelidir. Eğer son kullanıcılara yapılan satışlarda ortalama taleplerin üzerinde bir kullanım tespit edilirse bu konu hızlıca araştırılmalıdır. Eğer satış hatalı bir siparişin sonucu ise bunun önlemini almak mümkün olabilir. Diğer yandan buna benzer satış artışları yetkili servislerin yetkisiz parça satıcılarına veya servislerine yaptıkları toplu satışlar sebebiyle de oluşabilir. Bu durumda yine piyasadaki anlık ihtiyacın üstünde bir satış oluşur. Bunun önlenmesi için distribütörlerin yetkili servislerin yanında yetkisizleri de izliyor olması çok büyük önem taşır.
Yedek parça tedarik zinciri yönetiminin spekülasyonlardan uzaklaşarak uzun vadeli hedefleri de belirleyerek düzenlenmesi gerekir. Yedek parça uygulamaları için mükemmel çalışan bir tedarik zincirinde yetkili servis siparişi son kullanıcıdan alır, siparişini distribütöre gönderir. Distribütörden siparişi alan ana üretici talebi parça üreticisine gönderir. Parça üreticisi de parçayı direkt olarak servise sevk eder. Böylece Tsunami etkisi yaratmadan parça ihtiyaç sahibine ulaştırılır. Tedarik zincirinin başarısını gösteren önemli hususların başında son kullanıcının süreçten olumsuz etkilenmesini önleyerek memnun edilmesi gelmektedir.
İşte aslında mevcut sisteme meydan okuyarak değişimin yapılacağı sihirli gelişim olanakları da buradadır.
Yararlanılan Kaynaklar
- Operations Management – Roger G.Schroeder
- Sloan Management Review/Spring 1997- The Bullwhip Effect in Supply Chains-Haul L.Lee/V.Padmanabhan/Seungjing Whang
Yorum Ekle
Arama
Ayhan Dayoğlu’nun “Potansiyelini Kullan / Servis Yöneticisinin Başarı Rehberi” isimli kitabı OYDER (Otomotiv Yetkili Satıcılar Derneği) tarafından yayınlandı.
