Pazartesi, 30 Ocak 2006 10:21
Stok Dönüş Katsayısının Başarılı Operasyona Etkisi
Firmalarda üç temel operasyon yürütülür: Üretim (mal ve/veya hizmet), pazarlama ve finansman. Global ekonomilerde zenginlik, bu üç temel operasyonun başarılı yönetimi ile elde edilir. Temel operasyonların başarılı yönetimi için ise proses, kapasite, kalite ve stok yönetimi konularında doğru kararlar alınması gerekir.
Stoklar, genelde firmanın en büyük aktiflerini oluşturur. Bundan olayı stokların hareket eden ürünlerden oluşmasını temin etmek için yakından izlenmesi ve hareketi azalan ürünlerin satılabilmesi için önlemlerin vakit geçirilmeden alınması başarılı bir operasyon için büyük önem taşır.
Stokun hareketi "stok dönüş katsayısı" nın (SDK) hesap edilmesi ile belirlenir. SDK hesap edilirken öncelikle stok ay değeri hesaplanır. Stok ay eldeki stokun kaç ay içerisinde tüketileceğini gösterir. SDK ise on iki aylık dönem içerisindeki stok ay değeridir ve aşağıdaki gibi hesaplanır.
Son 12 aylık stok tutarının ortalama maliyeti
Stok Ay = -------------------------------------------------------------------- (ay) I
Son 12 ayda satılan ürünlerin ortalama maliyeti
12
Stok Dönüş Katsayısı = ----------- (kere) II
Stok Ay
SDK hesap edilirken aşağıdakilere dikkat edilmesi gerekir:
1.) Stokta bulundurulan ürünler hesaba katılmalıdır. Stratejik olarak stokta tutulmayan ürünlerin hareketleri hesaba katılmamalıdır. Ayrıca bazı durumlarda stokta tutulmadığı halde üreticilerden müşterilere direkt gönderilen ürünlerde SDK hesaplanırken ayıklanarak hesaba dahil edilmemelidir.
2.) Müşterilere satılmadığı halde firma içerisinde kullanılan ürünlerin (örneğin; tamir, bakım, garanti vb) tümü hesap yapılırken dikkate alınmalıdır. Zira bu ürünler satılmasa bile firma içerisinde kullanılmak üzere stokta tutulmakta ve toplam stok değerini arttırmaktadır.
3.) Hesaplarda kullanılan değerler her zaman maliyet bazında olmalıdır.
Başarılı bir operasyon için SDK'nin süreli olarak arttırılması hedeflenmelidir. Zira SDK arttıkça hem stoklara bağlanan tutar azalmakta hem de elde edilen satış kârı artmaktadır. Bunu bir örnek ile açıklamak istersek: ABC firmasının son bir yıllık dönemde aylık stok tutarı ortalamasının 50.000 YTL ve son bir yıl içerisinde sattığı ürünlerin maliyetinin aylık ortalamasının ise 25.000 YTL olduğunu düşünelim. Bu durumda ABC firmasının elinde
50.000
Stok Ay = ---------------- = 2 ay
25.000
iki aylık stok bulunur. Bir başka deyişle ABC firmasının stok dönüş katsayısı
12
SDK = --------- = 6 kere
2
altı kere olur. ABC firması son bir yılda sattığı ürünlerin ortama aylık bedelini bir sonraki sene ortalama aylık stok değerinde bir değişiklik yapmadan 100.000 YTL'ye çıkartır ise stok ay
50.000
Stok Ay = ----------------- = 0,5 ay
100.000
on beş gün olur. Bu durumda stok dönüş katsayısı ise
12
SDK = ------------ = 24 kere
0,5
yirmi dört kereye yükselir.
Yukarıdaki örnekten görüleceği gibi stok tutarı sabit tutularak satılan ürünlerin maliyeti artarsa, bir başka deyişle stoktan çıkarılan ürün bedeli yükselirse SDK de yükselir. Bu durumda da stoka bağlanan kaynaktan elde edilen getiri artar. Eğer satılan ürünün maliyeti arttırılamıyorsa stoka bağlanan tutarın düşürülmesine çalışmak gerekir. Zira stoka bağlanan tutar düştüğünde SDK yükselir.
SDK'nin arttırılabilmesi için stokların çok yakından takip edilmesi gerekir. Bunun için aşağıdaki konularda titizlikle çalışmak faydalıdır:
1.) Öncelikle benzer nitelikteki ürünler gruplara ayrılmalıdır. Her grup ürün için SDK ayrı ayrı hesap edilmelidir. Genel olarak SDK, tüm stok için ortak bir göstergedir. Ancak stoktaki her ürün grubunun hatta her ürünün kendisine ait bir SDK'si vardır. SDK ürünün tedarik sürecine göre farklılık gösterir. Ürünün tedarik süresi uzunsa, üreticinin tedarik sürecinde dalgalanmalar varsa, sevkıyat süresinde değişimler oluyorsa, satışlarda ani artışlar gerçekleşiyorsa vb stokta ilgili ürün için tutulan emniyet stok seviyesi yükselecektir. Bu da SDK'nin artmasına sebep olacaktır. Bundan dolayı gruplara ayrılan ürünler yakından takip edilmelidir. Ürün gruplarının SDK'lerinde hedeflenen değerin üzerinde bir artış olduğunda ise gerekli önlemler (sipariş tutarının azaltılması, ürün grubu için özel satış kampanyaları düzenlenmesi vb) vakit geçirilmeden alınmalıdır.
2.) Stok politikası oluşturulurken stoka konulacak ürünlerin titizlikle tespit edilmesi gerekir. Zira ürünler piyasaya sunulmadan önce büyük beklentiler içerisine girilerek stok miktarının arttırılması SDK'de düşürücü etki yapabilir. Bu durumun en yaygın görüldüğü sektörlerin başında otomotiv gelir. Piyasaya yeni model süren otomotiv firmaları müşteri memnuniyetini gözeterek yedek parça stoklarını mümkün olduğunca yüksek tutmaya gayret ederler. Oysaki araçlar ilk birkaç yıl içerisinde genelde bakım ve kazada hasarlanan parçalara gereksinim duyarlar. Bu durumda da stoklara ilk etapta konan bir çok parça hareketsiz hale gelir. Bunu önlemek için her parçanın stoka konması yerine parçaya talep geldiğinde tedarikçiden parçanın en hızlı şekilde tedarik edilmesi için sistemler kurulmalıdır.
3.) SDK'nin arttırılması için en temel işlerin başında tedarikçilerin ürünlerin stok siparişlerini aksatmadan göndermesini temin etmek gelir. Söz konusu olası düzensiz tedariki önlemek için ürünler yakından takip edilmeli, gerektiğinde vakit geçirilmeden üreticiler uyarılarak önlemler alınmalıdır.
4.) SDK'nin arttırılmasına yardımcı olacak bir diğer önemli konu da nakliye süresinin kısaltılmasıdır. Nakliye süresinin kısaltılması stok tutarının düşürülmesine direkt etki yapacaktır.
5.) Ortalama stok tutarını hatasız hesap etmek için alınan stok tutarları ayın belirlenen bir gününde alınmalıdır. Ancak ay içerisinde stok seviyesinde yüksek oranda değişim oluyorsa bu durumda ay içerisinde önceden belirlenen birden fazla günde (örneğin; her ayın 10., 20. ve 30. günlerinde vb) stok tutarı alındıktan sonra ortalama stok tutarı hesap edilmelidir.
SDK hedefi belirlenirken satış kârının göz önünde bulundurulması pratik bir yöntemdir. Brüt kârı %20-30 mertebesinde olan firmaların yılda 4 – 6 kerelik bir SDK'ye ulaşması önerilir. Kâr oranı azaldıkça SDK'nin yükseltilmesi zaruri hale gelir. Diğer yandan yüksek kâr söz konusu olduğunda satış kayıplarını en aza indirmek için SDK düşürülebilir.
Sonuç olarak, operasyonların başarılı yönetilebilmesi için stok hareketleri yakından izlenerek stok dönüş katsayısının yükseltilmesi için çalışmalar aksatılmadan yürütülmelidir. Stok seviyesinin artması stoka bağlanan tutarın arttığının gösterir. Bu durumda da farklı bir noktada kullanılabilecek para stoklarda gömülü kalır ki bu da operasyon verimliliğini olumsuz yönde etkileyecek en kritik konulardan biridir.
Yorum Ekle
Arama
Ayhan Dayoğlu’nun “Potansiyelini Kullan / Servis Yöneticisinin Başarı Rehberi” isimli kitabı OYDER (Otomotiv Yetkili Satıcılar Derneği) tarafından yayınlandı.
